Γράφει ο Καπερνάρος Μάνος

Τα τραύματα..

Οι τραυματισμοί της ποδοκνημικής άρθρωσης είναι πολύ συχνοί στον αθλητισμό, με το 40% του συνόλου των τραυματισμών της να συμβαίνει κατά τη διάρκεια κάποιου αθλήματος [1]. Δυστυχώς όμως μονάχα οι μισοί τραυματισμοί αναζητούν ιατρική βοήθεια, με τους υπόλοιπους να μην λαμβάνουν καμία αποκατάσταση [2]. Έτσι, παραμένουν έχοντας μακροπρόθεσμο πόνο, επανατραυματισμούς, αλλά και χρόνια αστάθεια στη ποδοκνημική άρθρωση [1] κυρίαρχα λόγω της μετατραυματικής κακής ιδιοδεκτικότητας και στατικής/δυναμικής ισορροπίας [2].

…προκαλούν χρόνια αστάθεια

Η χρόνια αστάθεια προκαλεί χρόνια προβλήματα πόνου, οιδήματος αλλά και υποτροπών με επαναλαμβανόμενους επανατραυματισμούς τουλάχιστον το πρώτο έτος μετά την αρχική κάκωση και συνδέεται μακροπρόθεσμα με την εμφάνιση οστεοαρθρίτιδας στη περιοχή. Πολλοί αθλητές δεν επιστρέφουν ποτέ ξανά στο κανονικό τους ρυθμό και απόδοση [1].

Ο ρόλος της ιδιοδεκτικότητας

Για την επίτευξη της ισορροπίας, το κεντρικό νευρικό σύστημα ενσωματώνει όλα τα οπτικά, αιθουσαία και ιδιοδεκτικά ερεθίσματα που λαμβάνει, ώστε να ελέγχει τη κίνηση του σώματος μέσω εντολών που συντονίζουν τη μυϊκή λειτουργία [3].

Ως ιδιοδεκτικότητα, ορίζεται η ικανότητα του κεντρικού νευρικού συστήματος να ενσωματώνει τα αισθητηριακά ερεθίσματα από τους μηχανοϋποδοχείς ώστε να καθορίζει τη θέση και τις κινήσεις του σώματος το χώρο [3], [4].

Τα αισθητηριακά ερεθίσματα χρησιμοποιούνται με δύο τρόπους:

• Μηχανισμός ανάδρασης (feedback): Τα ερεθίσματα που λαμβάνει από το σώμα το κεντρικό νευρικό σύστημα, χρησιμοποιούνται για να απαντήσει άμεσα με συγκεκριμένη μυϊκή λειτουργία προστασίας [5], [6].

Παράδειγμα: Ένας αθλητής που τρέχει και δεν έχει δει μια πέτρα, μόλις την πατήσει, ο μηχανισμός ιδιοδεκτικότητας θα ενεργοποιήσει αυτόματα και αντανακλαστικά, χωρίς προσπάθεια από τον αθλητή, τους μύες που χρειάζεται ώστε να μην τραυματιστεί και βγει εκτός ισορροπίας

• Μηχανισμός ανατροφοδότησης (feedforward): Το κεντρικό νευρικό σύστημα λόγω προηγούμενης γνώσης, προσαρμόζει τη μυϊκή λειτουργία πριν εμφανιστεί το αίτιο που θα διαταράξει τη κίνηση [6].

Παράδειγμα: Ο αθλητής που τρέχει, τελευταία στιγμή βλέπει πως θα πατήσει μια πέτρα, και πριν τη πατήσει, το κεντρικό νευρικό σύστημα έχει ενεργοποιήσει τους κατάλληλους μύες ώστε να γίνει πρόληψη ενός τραυματισμού ή έστω μείωση του μεγέθους του.

Αμέσως μετά από μια κάκωση στη περιοχή της ποδοκνημικής άρθρωσης (πχ διάστρεμμα), μειώνεται η ιδιοδεκτικότητα, και αυτός φαίνεται να είναι ο κυρίαρχος λόγος που εμφανίζονται επανατραυματισμοί της περιοχής [4]. Αυτό συμβαίνει λόγω των τραυματισμών που γίνονται στις δομές οι οποίες έχουν μηχανοϋποδοχείς, υπεύθυνους για την ενημέρωση του κεντρικού νευρικού συστήματος [4].

Αποκατάσταση

Στην αποκατάσταση, εξ αρχής θα πρέπει να δίνεται μεγάλη σημασία στον πόνο σε σχέση με τις καθημερινές και τις αθλητικές δραστηριότητες [1]. Αν και χρησιμοποιούνται ευρέως, έχουμε πολύ λίγες ενδείξεις για τη χρήση πάγου, περίδεσης, ανάρροπης θέσης, αντιφλεγμονωδών ή και ειδικών ορθωτικών πελμάτων ή υποδημάτων, και αποκλειστικά για το οξύ, αρχικό στάδιο μετά τη κάκωση (3-7 ημέρες) [1], [7].

Αντίθετα, οι ασκήσεις ισορροπίας και νευρομυϊκής επανεκπαίδευσης εμφανίζουν εξαιρετικά αποτελέσματα στη βελτίωση της κίνησης και της λειτουργικότητας αμέσως μετά τη κάκωση [8].Φαίνεται πως έχει εξαιρετικά αποτελέσματα η άμεση εφαρμογή ειδικών ασκήσεων ιδιοδεκτικότητας, ενδυνάμωσης, συντονισμού και λειτουργικότητας, η εφαρμογή τεχνικών χειροθεραπείας, καθώς και η χρήση λειτουργικών ναρθηκών ή επιδέσμων kinesiotape κατά τις πρώτες 4-6 εβδομάδες [1].

Έτσι, προκύπτει πως η επανεκπαίδευση της ιδιοδεκτικότητας παίζει σημαντικό, αν όχι τον σημαντικότερο ρόλο, στην αποκατάσταση των τραυματισμών της ποδοκνημικής άρθρωσης.

Αναφορές

[1]      G. Vuurberg et al., ‘Diagnosis, treatment and prevention of ankle sprains: Update of an evidence-based clinical guideline’, Br J Sports Med, vol. 52, no. 15, p. 956, Aug. 2018, doi: 10.1136/BJSPORTS-2017-098106.

[2]      A. H. Alghadir, Z. A. Iqbal, A. Iqbal, H. Ahmed, and S. U. Ramteke, ‘Effect of Chronic Ankle Sprain on Pain, Range of Motion, Proprioception, and Balance among Athletes’, Int J Environ Res Public Health, vol. 17, no. 15, pp. 1–11, Aug. 2020, doi: 10.3390/IJERPH17155318.

[3]      J. Han, J. Anson, G. Waddington, R. Adams, and Y. Liu, ‘The Role of Ankle Proprioception for Balance Control in relation to Sports Performance and Injury’, Biomed Res Int, vol. 2015, 2015, doi: 10.1155/2015/842804.

[4]      G. S. Schiftan, L. A. Ross, and A. J. Hahne, ‘The effectiveness of proprioceptive training in preventing ankle sprains in sporting populations: A systematic review and meta-analysis’, Journal of Science and Medicine in Sport, vol. 18, no. 3. Elsevier Ltd, pp. 238–244, May 01, 2015. doi: 10.1016/j.jsams.2014.04.005.

[5]      R. L. Mildren, C. M. Hare, and L. R. Bent, ‘Cutaneous afferent feedback from the posterior ankle contributes to proprioception’, Neurosci Lett, vol. 636, pp. 145–150, Jan. 2017, doi: 10.1016/J.NEULET.2016.10.058.

[6]      S. AL Jayasinghe, F. R. Sarlegna, R. A. Scheidt, and R. L. Sainburg, ‘Somatosensory deafferentation reveals lateralized roles of proprioception in feedback and adaptive feedforward control of movement and posture’, Curr Opin Physiol, vol. 19, pp. 141–147, Feb. 2021, doi: 10.1016/J.COPHYS.2020.10.005.

[7]      ‘Diagnosis and treatment of acute ankle injuries: development of an evidence-based algorithm’, Orthopedic Review, vol. 4, no. 1, Jan. 2012, doi: 10.4081/or.2012.e5.

[8]      L. Lazarou, N. Kofotolis, G. Pafis, and E. Kellis, ‘Effects of two proprioceptive training programs on ankle range of motion, pain, functional and balance performance in individuals with ankle sprain’, J Back Musculoskelet Rehabil, vol. 31, no. 3, pp. 437–446, 2018, doi: 10.3233/BMR-170836.