Από τις γιαγιάδες μας, ξέρουμε πως αν πέσουμε και χτυπήσουμε πρέπει να βάλουμε πάγο “για να μην μελανιάσει”. Η χρήση του πάγου είναι γνωστό πως βοηθά στην αντιμετώπιση μιας φλεγμονής και χρησιμοποιείται ευρέως και ως μέσο φυσικοθεραπείας. Παράλληλα, στην φυσικοθεραπεία παρατηρούμε πολλά μέσα για την διαχείριση μιας φλεγμονής: υπέρηχοι, συμπίεση, ανάρροπη θέση, λεμφική παροχέτευση κ.λπ. Ταυτόχρονα, πολλοί από τους ασθενείς παίρνουν και αντιφλεγμονώδη φάρμακα μετά από ιατρική εντολή. Όλα αυτά ίσως να σας κάνουν να αναρωτιέστε -“Μα τόσο κακό κάνει αυτή η φλεγμονή που όλο θέλουμε να την ξεφορτωθούμε;”. Και αυτό το ερώτημα τίθεται και για χρόνια προβλήματα αλλά και για οξείες καταστάσεις ή και τραυματισμούς.

    Είναι λοιπόν δυνατόν το τόσο σοφά και περίπλοκα κατασκευασμένο σώμα μας να κάνει λάθος και να προκαλεί αυτή την “κακιά” αντίδραση της φλεγμονής σχεδόν σε κάθε τραυματικό γεγονός; Όπως ο πυρετός, που με την αύξηση της θερμοκρασίας του σώματός μας προσπαθεί να διώξει – σκοτώσει τον εισβολέα, έτσι και η φλεγμονή είναι η πρώτη φυσιολογική αντίδραση στην διαδικασία ανακατασκευής και αποκατάστασης ενός τραυματισμένου ιστού. Δεν γίνεται ανακατασκευή ή αποκατάσταση χωρίς φλεγμονώδη αντίδραση. Είναι η φλεγμονή που θα φέρει όλες εκείνες τις ουσίες (ινοβλάστες, αυξητική ορμόνη κ.λπ.) που είναι άκρως απαραίτητες προκειμένου να αποκατασταθεί μια βλάβη. Έχει ακόμα αποδειχθεί πως τα αντιφλεγμονώδη σε ένα κάταγμα διακόπτουν ή επιβραδύνουν την αποκατάσταση (2010, Cottrell and O’Conner). Και εμείς ομοίως, βάζουμε πάγο σε ένα τραυματισμό. Γιατί; Για να σταματήσουμε την αποκατάστασή του;

    Η πεποίθηση πως ο πάγος βοηθά την αποκατάσταση έχει γίνει, όπως έγραψα αρχικά, κοινή λογική. Χτύπησες; Βάλε πάγο. Πονάς; Βάλε πάγο. Πρήξιμο; Πάγος φυσικά! Και αυτή η κοινή λογική είναι σωστή; Μα, φυσικά, όχι! Στο οίδημα, ο πάγος δεν βοηθά την μετακίνηση του υγρού από την περιοχή όπου συσσωρεύεται. Για να φύγει το οίδημα χρειάζεται λεμφική παροχέτευση. Σε οποιοδήποτε βιβλίο φυσιολογίας και να αναφερθούμε, θα δούμε πως η λεμφική παροχέτευση γίνεται με την εισαγωγή και προώθηση του λεμφικού υγρού στα λεμφαγγεία μέσω οποιασδήποτε κίνησης ή δύναμης που προκαλεί συμπίεση του υγρού ή και των λεμφαγγείων, είτε πρόκειται για μυϊκή συστολή ή εξωτερική δύναμη (π.χ. λεμφική μάλαξη, συμπιεστικοί επίδεσμοι – κάλτσες), ώστε τελικά το λεμφικό υγρό να προωθηθεί πάλι στην κυκλοφορία του αίματος. Όμοια, αν σκεφτούμε κάποιον με ένα πρησμένο άκρο, πάντα προσπαθεί να έχει το άκρο ψηλά προκειμένου να παροχετευθεί.

    Η φλεγμονώδες αντίδραση λοιπόν είναι απαραίτητη για την αποκατάσταση ενός τραυματισμένου ιστού. Το τοπικό οίδημα ελέγχεται από τον ίδιο μας τον οργανισμό ώστε να αποκαταστήσει όποιες βλάβες. Το αυξημένο οίδημα σε μια περιοχή συνήθως δεν οφείλεται τόσο σε αυξημένη φλεγμονώδες αντίδραση του οργανισμού μας όσο στην αδυναμία του να παροχετεύσει γρήγορα όλο αυτό το υγρό μέσω του λεμφικού συστήματος. Η ιδέα πως η εφαρμογή πάγου αυξάνει την λεμφική παροχέτευση δεν βγάζει κανένα νόημα. Στο βιβλίο  “Iced! The Illusionary Treatment option” του Gary Reinl περιγράφεται το εξής πείραμα: πάρε δύο σωληνάρια οδοντόπαστας. Το ένα βάλτο στον πάγο για 20 λεπτά ενώ το άλλο ζέστανέ το στους 30 βαθμούς. ποιό σωληνάριο θα μπορέσεις να αδειάσεις μετά πιο εύκολα; Η απάντηση είναι προφανής.

    Αυτό που προκαλεί έκπληξη είναι πως όχι μόνο ο πάγος δεν βοηθά στην λεμφική παροχέτευση, αλλά την αντιστρέφει επαναφέροντας το λεμφικό υγρό πίσω στους ιστούς! Μία μελέτη από το 1986 απέδειξε πως η παρατεταμένη εφαρμογή πάγου σε οποιοδήποτε μέρος του σώματός μας αυξάνει δραματικά την διαπερατότητα των τοπικών λεμφαγγείων. Αυτό σημαίνει πως ένα αγγείο με τόσο αυξημένη διαπερατότητα “αδειάζει” στην περιοχή ακόμα και τα δικά του υγρά, αυξάνοντας το τοπικό οίδημα.

    Το ακρωνύμιο λοιπόν Κ.Α.Π.Α. (Κρυοθεραπεία, Ανάπαυση, Περίδεση, Ανάρρωπη θέση) που χρησιμοποιούμε ευρέως στη φυσικοθεραπεία και την αποκατάσταση δεν είναι τόσο απόλυτο. Με την ανάπαυση αρχικά, δεν κερδίζουμε τίποτα. Κάθε άλλο, η ακινησία προκαλεί μυϊκή ατροφία αλλά και το νέο κολλαγόνο που τοποθετείται στην περιοχή πιθανόν να έχει προβλήματα. Η αναγέννηση κολλαγόνου είναι πολύ πιο αποδοτική και αποτελεσματική εάν κατά τη διάρκειά της φορτίζονται οι ιστοί (δείτε μελέτες των Karim Khan, Durieux, Mick Joseph, και Craig Denegar).

    Το σώμα μας έχει όλα τα είδη των κυττάρων. Όταν όμως ένα κύτταρο γεννιέται δεν είναι προκαθορισμένο σε ποιό τύπο κυττάρου θα μεταβληθεί. Αυτό λοιπόν το κύτταρο ανάλογα με το τι του συμβαίνει, μετατρέπεται κατάλληλα: Τα φορτία ενός τένοντα ή τα αυξημένα φορτία ενός οστού μετατρέπουν ένα τέτοιο κύτταρο σε τένοντα ή οστό. Αναρωτηθήκατε ποτέ πως δημιουργούνται τα οστεόφυτα που σίγουρα έχετε ακούσει; Πάρε ένα τένοντα, τράβα τον και φόρτισέ τον καθημερινά (τραύμα υπέρχρησης). Σε λίγο καιρό, η ακτινογραφία σου θα δείχνει ένα μικρό κομματάκι οστού μέσα στον τένοντα την επονομαζόμενη ασβεστοποίηση. Αυτά τα κύτταρα είναι τέτοια αρχικά κύτταρα που από τα επαναλαμβανόμενα φορτία, αντί για κύτταρα τένοντα, μετατρέπονται, μέσα στον τένοντα, σε κύτταρα οστού!

    Το Κ.Α.Π.Α. άρα δεν είναι και τόσο απόλυτο για άλλο ένα προφανή λόγο: Τον πάγο. Ο πάγος δεν κάνει τίποτα για την ανάπλαση του κολλαγόνου. Ούτε βοηθά την ανάπτυξη των νέων κυττάρων. Ούτε και βοηθά στην αναγέννηση των ιστών. Δεν διευκολύνει, αλλά αναχαιτεί την διαδικασία της ίασης. Ακόμα, δεν απομακρύνει το οίδημα. Το αυξάνει και δυσκολεύει τη λεμφική παροχέτευση.

    Ανάρροπη θέση: Αν και όταν βάλουμε ένα άκρο που έχει οίδημα ψηλά θα βοηθήσουμε στην λεμφική παροχέτευση, ταυτόχρονα θα μειώσουμε την παροχή τού αίματος σε αυτό. Είναι πιθανόν έτσι να αυξήσουμε τον απαιτούμενο χρόνο για αποκατάσταση.

Αντί λοιπόν του Κ.Α.Π.Α. θα μπορούσαμε, ίδιως για οξύ τραυματισμό ενός συνδέσμου, να ακολουθήσουμε το εξής πρωτόκολλο:

    Κίνηση: Ελεγχόμενη κινητοποίηση της τραυματισμένης περιοχής αυξάνει την αιματική ροή, μειώνει την δημιουργία μη ευθυγραμμισμένων ινών κολλαγόνου (ουλώδη ιστού) και έτσι βελτιώνει την αποκατάσταση. Σε έρευνες που έγιναν σε ασθενείς με κάκωση στην ποδοκνημική (διάστρεμμα ποδοκνημικής)  στους οποίους εφαρμόστηκε τέτοια λογική στην αποκατάσταση, είχαν γρηγορότερη επιστροφή στην εργασία και στο άθλημά τους, λιγότερο οίδημα και μεγαλύτερη ικανοποίηση.

    Άσκηση: Σχετίζεται φυσικά με την κινητοποίηση και αφορά ελεγχόμενες ασκήσεις που δίνονται από τους φυσικοθεραπευτές ώστε να προωθήσουν την αποκατάσταση. Έχουν να κάνουν με τη δύναμη, την κιναισθησία και την ιδιοδεκτικότητα της τραυματισμένης περιοχής (ικανότητα π.χ. ισορροπίας στο άκρο μετά από διάστρεμμα ποδοκνημικής)

    Αναλγητικά: Ώστε να είναι διαχειρίσιμος ο οξύς πόνος. Σε αυτά φυσικά δεν περιλαμβάνονται τα αντιφλεγμονώδη, τα οποία μειώνουν τη φλεγμονώδη αντίδραση και άρα και την αποκατάσταση.

    Θεραπεία: Εδώ περιλαμβάνονται και οι απλές, κλασικές φυσικοθεραπείες, με όλα τα μέσα που βοηθούν στην αύξηση της τοπικής αιμάτωσης και της αποκατάστασης. Ακόμα και άλλα είδη θεραπείας όπως η τοπική έγχυση αιμοπεταλίων,βλαστοκυττάρων ή και ενζύμων από τον γιατρό, όπως είναι προφανές επιταχύνει δραματικά τους χρόνους αποκατάστασης.

Σκέψεις:

Τελικά, τον πάγο όπως και τα αντιφλεγμονώδη ίσως τα χρησιμοποιούμε παραπάνω απ ότι χρειάζεται. Παρ’ όλα αυτά σίγουρα δεν είναι άχρηστος: Βοηθά στην μείωση του πόνου (όπως τα χέρια μας μουδιάζουν μετά από λίγο όταν παίζουμε με το χιόνι) αφού επιβραδύνει τη λειτουργία των αισθητικών νεύρων αλλά και μπορεί να βοηθήσει με την αγγειοσυστολή οπού αρχικά δημιουργεί στην δημιουργία αιματώματος. Εγώ προσωπικά τον χρησιμοποιώ το πολύ για 5 λεπτά, κυρίως σε οξύ τραυματισμό αλλά και μετά από συγκεκριμένες φυσικοθεραπευτικές παρεμβάσεις. Όμως ίσως θα πρέπει να σκεφτόμαστε διπλά όταν πρόκειται να τον χρησιμοποιήσουμε: Έχει μεγαλύτερη αξία η καταπράυνση του πόνου για περίπου 30 λεπτά ή η ταχύτερη και αποτελεσματικότερη αποκατάσταση του τραυματισμού;

Αναφορές

Buckwalter, JA, and  Grodzinsky, AJ.  Loading of Healing  one, Fibrous Tissue, and Muscle: Implications for Orthopedic Practice. Journal of American Academy of Orthopedic Surgeons, Vol 7, No 5, 1999.

Cottrell, and O’Connor, P. Effect of Non-Steroidal Anti-Inflammatory Drugs on Bone Healing. Pharmaceuticals, Vol 3, No 5, 2010.

Haiyan Lu, Danping Huang, Noah Saederup, Israel F. Charo, Richard M. Ransohoff and Lan Zhou. Macrophages recruited via CCR2 produce insulin-like growth factor-1 to repair acute skeletal muscle injury. The FASEB Journal. Vol. 25 no. 1 January 2011. 358-369.

Guyton, AC and Hall, JE.  Textbook of Medical Physiology 10th Ed., W. B. Saunders Company. 2000.

Meeusen, R. The use of Cryotherapy in Sports Injuries. Sports Medicine.  Vol. 3. pp. 398-414, 1986.

http://stoneathleticmedicine.com/2014/04/rice-the-end-of-an-ice-age/

Bleakley C, McDonough S, MacAuley D. The use of ice in the treatment of acute soft-tissue injury: a systematic review of randomized controlled trials. Am J Sport Med. 2004; 32:251–261.

Bleakley CT, O’Connor SR, Tully MA, Rocke LG, MacAuley D, Bradbury I, et al (2010). Effect of accelerated rehabilitation on function after ankle sprain: randomised controlled trial. BMJ 340

Caring Medical and Rehabilitation Services (2010). MEAT vs RICE Treatments. Retrieved from http://www.caringmedical.com/symptoms/meatvsrice.asp

Deitrick RE. Oral Proteolytic Enzymes in the treatment of athletic injuries: a double-blind study. Pa Med.1965;68:35-37.

Rathgeber WF. The use of proteolytic enzymes (Chymoral) in sporting injuries. S Afr Med J. 1971;45:181-183.

Kerkhoffs GMMJ, Rowe BH, Assendelft WJJ, Kelly KD, Struijs PAA, van Dijk CN. Immobilisation and functional treatment for acute lateral ankle ligament injuries in adults. Cochrane Database of Systematic Reviews 2002, Issue 3.

http://www.thesportsphysiotherapist.com/rice-or-meat-protocol-for-acute-ligament-sprain-treatment/